Η Χουλιέτα

...είναι μια γυναίκα.

 Ξεκινάει η ταινία, κλασικά οι τίτλοι αρχής είναι ορόσημα αλμοδοβαρικά. Ένα κατακόκκινο μεταξωτό ύφασμα που θροϊζει, σαν να ανασαίνει. Τελικά όντως ανασαίνει, είναι η ρόμπα που φοράει η Χουλιέτα, ευτυχισμένη, ετοιμάζοντας τα πράγματά της να πάει με τον άντρα που αγαπάει να ζήσουν μαζί στη Λισαβόνα. Έχει κοντά ξανθά μαλλιά, καλοκουρεμένα α λα γκαρσόν. 

 Τα μαλλιά είναι μια λεπτομέρεια που συμβολίζει διάφορα στην ταινία. Κοντοκουρεμένα ξανθά ήταν της Χουλιέτας πριν παντρευτεί και κάνει το παιδί του Σοάν, μετά τα άφησε μακριά. Πολλά χρόνια μετά, όταν μένει και πάλι μόνη της, τα κόβει. Τα μαλλιά της υπηρέτριας-παραδοσιακού θεσμού είναι επίτηδες γκριζαρισμένα κι άσχημα. Τα μαλλιά της Μπεατρίς είναι καλοχτενισμένα και κολλημένα στο κρανίο, έχοντας ελεγμένο και δευτερεύοντα ρόλο. Τα μαλλιά του Σοάν, άγρια και πλούσια κι ατίθασα, τα μαλλιά του Λορένζο είναι απλώς ελάχιστα. 

 Ένα ναυάγιο σκότωσε τον Σοάν και μέσα στη μπανιέρα, πνιγμένη απ' τα δάκρυά της, σώζει την Χουλιέτα η Αντία, η κόρη της. Της στεγνώνει προσεκτικά τα μαλλιά με την πετσέτα. Σε ένα γνήσια αλμοδοαβαρικό στιγμιότυπο, η πετσέτα αποτραβιέται σαν κουρτίνα θεάτρου και αποκαλύπτεται η Χουλιέτα, ωριμότερη, γερασμένη, θλιμμένη. Από τα λίγα στιγμιότυπα που έκαναν την ταινία αντάξια προσδοκιών: το ελάφι που όλοι είδαν κι έφερε το ζευγάρι κοντά, η ερωτική σκηνή στην αντανάκλαση του γυαλιού και το χιονισμένο τοπίο ποτέ δεν έδειχνε τόσο ζεστό. Η γλύπτρια και τα χάδια της στον πηλό, τα υπέροχα σκουλαρίκια της νέας Χουλιέτας, οι στάχτες στα βράχια. 

 Η ταινία γενικά με απογοήτευσε. Περίμενα να δω το ειλικρινές σύμπαν του Αλμοδόβαρ, με την τρέλα του άθικτη, την τόσο χαρακτηριστική του αισθητική παρούσα. Είδα ένα καλογυαλισμένο ντεκόρ με μια χολιγουντιανή φωτογραφία κι ένα σάουντρακ ψαγμένου μπλοκμπάστερ. Το υπέροχο τραγούδι της ταινίας, κρυμμένο στους τίτλους τέλους. Η Μπέα, συντάκτις της Βογκ γαρ, φοράει μοδάτα και φωναχτά ρούχα, αλλά και πάλι πολύ προσεγμένα και γυαλισμένα σε σχέση με τα Σανέλ της Βικτόρια Αμπρίλ στα Απόμακρα Τακούνια. Το γυάλινο γραφείο της Χουλιέτα, ντιζαϊνάτο και ανώδυνο, κλείνει το ματάκι στο γυάλινο γραφείο με ρόδες του Μίλα Της. Η Ερμές τσάντα που κρατάει σ' όλη την ταινία, πόσο λιγότερο λειτουργική σε σχέση με την φτηνή τσαντούλα της Πενέλοπε στο Επιστρέφειν! Αμβλυμένες γωνίες, ηρεμότερες, ξεθυμασμένες κοινωνικές παρατηρήσεις από τον δημιουργό που έχει τόσο στιλ, που αν σου αρέσει δεν σε νοιάζει αν κάνει άρτια ή ανεπαρκής ταινία. Η Χουλιέτα είναι παραπάνω από άρτια. Με την υπογραφή ενός άλλου σκηνοθέτη θα ήταν η έκπληξη της χρονιάς. Η προβοκατόρικη ματιά του όμως, εδώ απούσα, δεν ενοχλούσε για αυτά που έδειχνε, αλλά για το θάρρος της γνώμης της (του): ανθρώπους ασυνήθιστους με βαθιά ανθρώπινες αντιδράσεις, όχι και τόσο τρελούς όσο η ζωή. Τα μελοδράματά του, στιλβωμένα με αγάπη, με κέρδισαν ακριβώς λόγω της υπερβολής της άποψής τους, που το μελόδραμα λειαίνει και πάντα έχει να σου δώσει ένα φιλάκι συμπόνοιας, κοντής τρυφερής ζεστής συμπόνοιας. Η Χουλιέτα είναι πιο αραιή, οπωσδήποτε ουσιαστική, ανθρωποκεντρική, μα παράλληλα πιο ανώδυνη και ήσυχη ώστε τα θέματα που εύστοχα επιλέγει να θίξει με δυο κουβέντες, να μην έχουν την ισχύ να τα κουβαλήσεις μαζί σου φεύγοντας απ' την αίθουσα. 

 Και δυστυχώς, έχουμε να κάνουμε με μια ιστορία που η Μητέρα αποτυγχάνει, επειδή ήταν Σύζυγος και ερωτευμένη. Πληγωμένη βαθιά, δεν μπορεί να φροντίσει τον εαυτό της, πόσο μάλλον την κόρη της. Κακιά μάνα, θα πουν δυστυχώς πολλοί. Αυτή φταίει που η κόρη της την παράτησε. Κι άλλες μείναν χήρες, αυτή γιατί πένθησε τόσο πολύ; Οι γυναίκες του Αλμοδόβαρ, πολυμηχανήματα στις άλλες του ταινίες, δυνατές και πολυεπίπεδες, εδώ είναι απλοί άνθρωποι. Απλοί άνθρωποι, με τύψεις κι ενοχές, και εγωισμούς και πείσματα, με περηφάνια και πόθο. Ζουν τη ζωή απλά, με τα γεγονότα να τους παρασύρουν και χωρίς να έχουν σούπερ δυνάμεις όπως η Σαχάρα, η Μανουέλα, η Πέπα, η Λέο, η Ραϊμούντα και η Ιρένε. Αυτό είναι μια νίκη, δεδομένων των καιρών, και μια ήττα, δεδομένων των ηθών. Υπάρχουν τόσες γυναίκες που δεν είναι καταρχήν Μανάδες, και είναι υπέροχοι άνθρωποι. Η Χουλιέτα, πιθανολογούμε, είναι τέτοιος ερωτεύσιμος άνθρωπος, αλλά δεν μας το δείχνει. Αποστασιοποίηση; Ή απόσταση από σεβασμό;

 Η Αντία νιώθει άσχημα με τον εαυτό της και το μόνο που καταφέρνει είναι να βγάλει το θυμό της στην Χουλιέτα. Την τιμωρεί που υπήρξε απούσα, ανήμπορη να τη φροντίσει και να τη διαχειριστεί, κι έτσι απομακρύνεται εκείνη απ' τη ζωή της. "Να δει αυτή". Χρειάζεται ένας τραγικός θάνατος για να έρθει η κάθαρση, να δεχτεί επιτέλους ότι αρκετά τιμωρήθηκε, και δεν αντέχει άλλο μακριά απ' τη μάνα της. Χρειάστηκε να γίνει εκείνη μάνα πρώτα. Μια μητρότητα καθαρή, καθόλου αιχμηρή, απόλυτα πολιτικώς ορθή. Γιατί;

 Οι τύψεις σαν μοχλός αφήγησης θεωρούνται πολύ πιο εύκολες απ' ό, τι υφαίνεται στο φόντο. Μια γλυκιά, καλοφτιαγμένη, χαμηλότονη ταινία για μια όμορφη, πικραμένη γυναίκα. Χωρίς το χιούμορ και τη σπιρτάδα του Πέδρο. Σίγουρα εκουσίως. Να δείτε που αυτή η ταινία είναι πολύ προσωπική του, γιατί την αφιερώνει κάπου πολύ συγκεκριμένα, σε κάποια που δεν την ξέρουμε - αλλά μπορούμε να τη γνωρίσουμε, αρκεί να συστηθούμε και να ρωτήσουμε, γιατί το βλέμμα της είναι τόσο καταβεβλημένο.

Για Εκείνες.

Εκείνη, 2016. Σκηνοθεσία Πολ Φερχόφεν. Πρωταγωνίστρια και η ταινία ολόκληρη, η Ιζαμπέλ Υπέρ. Υπεράνω πολλών συναδέλφων της η Ισαβέλλα, Γαλλίδων και μη, επιβλητική σαν παρουσία, τόσο που αμφισβητείται συχνά για την υποκριτική της δεινότητα από ανθρώπους που επιμένουν στους ηθοποιούς ζυμάρια και έχουν την αξίωση τα σούπερ μοντέλα να είναι χοντρές, με σπυράκια, στραβά πόδια και οπωσδήποτε ελάχιστο έως καθόλου χαρακτήρα. Δεν μασάει η Γαλλίς, δεν ασχολείται και δεν σχολιάζει με τα πολύ σοβαρά γραμμένα άρθρα που στηλιτεύουν τις εσωτερικές της ερμηνείες και απαιτούν ν' αλλάξει κούρεμα, βάρος, γκαρνταρόμπα, ή έστω να κλάψει πολύ με λυγμούς ώστε να της δώσουν το πράσινο φως να θεωρείται καλή ηθοποιός. Ευτυχώς που υπάρχουν κι αυτοί που προσέχουν τις γυναίκες που είναι σαν την Ιζαμπέλ κι όχι μόνο τις αξιοπρόσεκτες, σύμφωνα με τα δυτικότροπα πρότυπα πάντα, βλέπε γλυκούλα, σέξι, όχι πολύ όμορφη, αδύνατη και παραδοσιακά φιλική προς το χρήστη. Μαριόν, Έιμι, είστε ηθοποιάρες αλλά για τολμήστε να παίξετε δίπλα στην Ιζαμπέλ. Εκεί να σας δω!

 Είδα την Εκείνη κι Εκείνη με στοίχειωσε. Διάβασα και κάτι κριτικές και διαολίστηκα, να πούμε, αν και δεν είχα καμία δουλειά, από το πόσο εξόφθαλμα ομολογούν οι άνθρωποι πως αυτό που τους κάνει να νιώθουν άβολα είναι και κακό. Εκείνη είναι ένας άνθρωπος πολύ πιο καθημερινός απ' ότι θα τολμούσε κανείς να παραδεχτεί. Εγωισμός, πείσμα, σαρκασμός. Όλα στο βολικό πακέτο της Σκύλας, αντίστοιχο αρσενικό δεν υπάρχει βλέπεται, ο μαλάκας είναι ένας σκέτος μαλάκας, αλλά ένας εγωιστής, πεισματάρης, είρωνας άντρας είναι αρκετά επικίνδυνος και εξόχως ιδιοτελής για να περιοριστεί στο μαλάκας. Ένας άντρας σκύλος συνήθως κρύβει ένα πληγωμένο σπουργιτάκι μέσα του, και αφού καταλάβουμε τα κίνητρά του (μια φορά στο νηπιαγωγείο ξεχάσανε να του βάλουν διπλό τυρί στο τοστ) τα συγχωρούμε κιόλας. Συνηθέστερα θαυμάζουμε την επιθετικότητά του και οικτίρουμε, ψευδοπονοψυχέστερα, τη μοναξιά του. Εκείνη διαφέρει. Δεν πατάει επί πτωμάτων για να πάρει εκδίκηση, ούτε κοιτάει την παρτάρα της για να βγάλει λεφτά. Εκείνη έχει καριέρα κι όμορφο σπίτι που δεν της τα χάρισε κανείς. Εκείνη κρατάει σ' όλη την ταινία μια πανέμορφη μεγάλη φετινή τσάντα, παρολίγου τετραψήφιου νούμερου. Εκείνη φοράει ακριβά, άνετα και κατάλληλα στην περίσταση ρούχα, που αρνείται να θέσει παραπάνω από την πρακτική τους ταυτότητα. Εκείνη δεν είναι τα ρούχα που φοράει, δεν είναι το κοριτσάκι που στιγματίστηκε χωρίς να φταίει, δεν είναι η τρίτη γυναίκα, δεν είναι το θύμα βιασμού, δεν είναι η χωρισμένη, δεν είναι η κακιά μάνα, δεν είναι η καριερίστα, δεν είναι η σεξουάλα. Είναι όλα αυτά μαζί και δεν επιτρέπει σε κανένα να διαλέξει ένα κουτάκι και να τη χωρέσει μέσα, κόβοντάς της τα πόδια ή τα μαλλιά, για να μην ασιθάνεται αυτός άβολα.

 Λένε κάποιες κριτικές: "Οι άντρες παρουσιάζονται σαν τέρατα." Κλασικοί μυγιάγγιχτοι κηφήνες, τους έτσουξε και έσπευσαν να κάνουν το διαχωρισμό, δικαιολογώντας κάποιες συμπεριφορές, καρφώνοντας τις δικές τους συνάμα, ω τι ειρωνία πατέρα. Όλοι οι άνθρωποι παρουσιάζονται σαν δυνάμει τέρατα, γιατί όλοι είναι. Η προτελευταία σκηνή, με την απαραίτητη ανατροπή του σκηνοθέτη, μας παρουσιάζει το μέγιστο τέρας της ταινίας, τη γυναίκα που, τυφλή και κωφάλαλη στην πίστη της, τολμάει και συγχωρεί τον άντρα της που βίασε μια ξένη γυναίκα, ίσως εν γνώσει της, προπάντων εν αδιαφορία της. Αδιαφορία. Ας βρει αλλού αυτό που ψάχνει. Όλοι καλά είμαστε. Εγώ έχω το Θεό μου, αν κάποιος θέλει να σωθεί, ας βρει το δικό του. Η μητέρα Εκείνης, μια γυναίκα ρημαγμένη από το σκάνδαλο του θρησκόληπτου συζύγου, προσπαθεί ν' αναπληρώσει τις ξεφτιλισμένες στιγμές του έγγαμου βίου με νεαρό-λουκούμι, κρατώντας αυτή τα ζύγια και επιμένοντας Εκείνη να καταλάβει το δράμα της και να τη συμπονέσει. Εκείνη δεν χαρίζει κάστανα, δεν κάνει εκπτώσεις απλά και μόνο του δεσμού αίματος, γελάει στη μούρη της και το καλύτερο; Γελάμε κι εμείς μαζί της! Η νύφη εκείνης, μια κοπέλα με μια ικανότατη ηθοποιό, που σιχαίνεται τους μπουρζουάδες και το δείχνει όποτε μπορεί, που προσπαθεί να τα χωρέσει όλα σε μια μασχάλη και πολεμάει Εκείνη έμπροσθεν, χάνοντας τη μάχη λόγω απειρίας, η άτσαλη δυσαρέσκειά της φαίνεται σαν απλή στριμμάδα. Προσπαθεί να κρατήσει το γιο Εκείνης, καθαρό από τις πρέζες, ισάξιό της στο ρόλο του νεαρού γονέα, να είναι μόνο δικός της και του μωρού, όχι της πλούσιας μάνας του και του χαμένου πατέρα του. Γίνεται αντιπαθητική επειδή προσπαθεί υπερβολικά να πάρει το δίκιο με το μέρος της. Εκείνη δεν γίνεται ποτέ αντιπαθητική γιατί δεν την νοιάζει καθόλου αν θα την πει κάποιος έτσι. Η κολλητή φίλη, η μάνα αρχέτυπο, η γλυκιά, καλή, μικρών όμως αποστάσεων και περιορισμένων απαιτήσεων, νοιάζεται για το γιο Εκείνης "όπως του αξίζει". Και τον κάνει κακομαθημένο. Χαμένο. Να θέλει να γίνει γονέας για να ζήσει και να του πούνε όλοι μπράβο.

 Εκείνη εξάπτεται στη μόνη σκηνή που τρόμαξα: στο φαστφουντάδικο. Μια άγνωστη, κλοσάρ-λάικ ηλικιωμένη γυναίκα ρίχνει πάνω της τα σκουπίδια. Της ρίχνει σκουπίδια!!! Επειδή εκείνη μιλούσε δυνατά για το σεξ που κάνει. Ακόμα κι εκεί, αιφνιαδιάζεται, δεν ξεκινά άσκοπο καβγά, τρομάζει για τον κόσμο που ατιμωρητί εξασκεί την ηθική του και την έλλειψή της πάνω σε γυναίκες όπως εκείνη. Κατά τα άλλα, προσέχει η ίδια τον εαυτό της και την υγεία της, σταματάει η ίδια το παράνομο σεξ με τον άντρα της κολλητής, το λέει στην κολλητή κι αυτή κάνει το αναμενόμενο για κάποιες, ανεπίτρεπτο για κάποιους: τη συγχωρεί. Λογικό μου ακούγεται. Η άλλη της μίλησε ειλικρινά, πήρε την ευθύνη, ρίσκαρε τη φιλία τους. Ο άλλος, την πάπια. Ποιον θα κρατούσατε; Αυτόν που τα ήθελε όλα, ή εκείνη που διάλεγε εσάς αντί αυτού;

 Εκείνη βιάζεται. Αλλά δεν είναι θύμα. Δεν λειτουργεί έτσι, και δεν καταλαβαίνει γιατί θα πρέπει να συγκλονιστεί απ' αυτό. Εκείνη έχει μάθει τα όριά της. Χωρίζει τον άντρα της που αγαπιούνται επειδή τη χτύπησε, κι αυτό είναι ασυγχώρητο. Κυνηγάει το βιαστή μόλις αρχίσει να την ενοχλεί πάλι, βάζοντάς τη με το ζόρι στη θέση του θύματος. Εκείνη στο τέλος του κάνει ένα τάκλιν και τον βγάζει εκτός κυκλοφορίας, με εκείνη προεδρικά στη θέση του θύματος! Τη ρωτάει αιμόφυρτος, "Γιατί;" Και το εννοεί. Υπάρχει πολύς κόσμος που θεωρεί το βιασμό παιχνίδι, ότι η γυναίκα κάνει ότι δεν θέλει. Στο τέλος, εκείνη έχει να σηκώσει το βάρος ότι η γυναίκα του βιαστή θα συνεχίσει να δρα ανενόχλητη και άμωμη. Ευτυχώς δεν θα την έχει πια απέναντί της. Απεναντίας, θα ζήσει κι ένα χάπι εντ,. θα συγκατοικήσει με την κολλητή της (πράγμα που, αρκετά αυθαίρετα, ορισμένοι ερμήνευσαν σαν "στροφή στο λεσβιασμό", ήμαρτον) και δεν θα μένει πια μόνη της. Δέχεται, όχι γιατί χρειάζεται προστασία, αλλά παρέα. (Η κολλητή της κι εκείνη είχαν πειραματιστεί παλιά σεξουαλικά. Προφανώς στο αθώο, παιχνιδιάρικο πλαίσιο της νεότητας. Αλλά όχι! Το φινάλε δείχνει την πρωταγωνίστρια απογοητευμένη από τα αρσενικά γουρούνια να ψάχνει αλλού πορτοκαλιές. Γιατί αυτό είναι η λεσβία κύριοι: Μια γυναίκα απογοητευμένη. Μπορείτε να δοκιμάσετε να αναθαρρήσει τα πιστεύω της, κι αν λέει, όχι, μην πτοηθείτε. Σας δοκιμάζει.
 Εννοείται γράφω χιουμοριστικά, αλλά να ξέρατε πόσος πολύς νορμάλ κόσμος τα πιστεύει αυτά!...)

 Ο εραστής, σύζυγος κολλητής, την ξυπνάει για να το κάνουν επειδή έτσι θέλει. Εκείνη δεν θέλει. Αυτός επιμένει. Εκείνη ξαναζεί άλλο έναν βιασμό, κάνει επίτηδες το πτώμα στο κρεβάτι. Αυτός γουστάρει, κατά δήλωσή του, παραπάνω από κάθε άλλη φορά. Αυτή, πολύ λογικά, τον ψιλοσιχαίνεται, και το κόβει μαχαίρι. Τα λέει στην κολλητή. Αν μη τι άλλο, αν τα έχεις κρυφά με κάποιον που προτιμάει να είσαι ένα σώμα, χωρίς φωνή κι απαιτήσεις και σχόλια, έχεις κάνει πολύ κακή επιλογή. Εκείνη δίνεται ξανά στο βιαστή της, τη χτυπάει, τη μισογδύνει, εκείνη έχει έναν ενεργό ρόλο τώρα. Δεν είναι θύμα, δεν ήταν ποτέ. όταν ήταν μικρή, ο μπαμπάς της έσφαξε κόσμο επειδή έτσι (δεν πιστεύαν στο Χριστούλη αρκετά) και εκείνη τη μάθανε κι οι πέτρες. Θα μπορούσε να κλαίγεται όσο θέλει. Δεν το κάνει. Μιλάει γι' αυτό σε αυτόν που εκείνη γουστάρει, όχι για λύπηση, αλλά για να έρθουν κοντά. Προηγουμένως τον έχει χαιδέψει με το διχτυωφορεμένο πόδι της. Φοράει φορέματα με ντεκολτέ και έχει λίμπιντο. Σε αυτούς που θα την πουν γριά, αυτή γελάει.

 Η ταινία μας δείχνει άσχημα πρόσωπα που τα δεχόμαστε για νορμάλ. Εκτός από Εκείνη, που νιώθει νορμάλ και χέστηκε αν κάποιος την κατακρίνει. Ο φύτουλας σαλιάρης, κίνκυ και δουλοπρεπής, αισθάνεται δέος στη δυναμική γυναίκα-αφεντικό και εκτονώνεται βιάζοντάς της μέσα στο βίντεο γκέιμ. Και ομολογεί, ότι το ξεκίνησε για πλάκα, και άλλος φταίει που διαδόθηκε, λες και το λάθος είναι το viral του πράγματος κι όχι το μοντάζ καθαυτό. Χαμένα λόγια, τι να του πει εκείνη; Ο alpha male, ζόρικος και μαλάκας, δεν δέχεται εντολές από γυναίκα-αφεντικό και εκείνη του δείχνει ξεκάθαρα ποιος κάνει κουμάντο, και πόσους σαν κι αυτόν έχει τοθασεύσει. Ο πρώην σύζυγος, ατζαμής και ερωτύλος, το ανθρωπάκι που ελπίζει να ενυπωσιάσει καμιά κορασίδα για να ξαναβγεί στην πιάτσα. Εκείνη τον παρηγορεί στο τέλος, εκείνη βλέπει το ξέσπασμά του, την απελπισία του-κι αυτός μας γίνεται συμπαθής. Ένας άντρας που μαθαίνει τη φενάκη του και λυγίζει. Πολυφορεμένο; Αξιοπρόσεκτο. Ο γιος της είναι χαμένος, διχασμένος, διψάει ν' αγαπήσει κάτι πολύ κι αληθινά. Εκείνη αγαπάει, αλλά όπως μπορεί εκείνη. Όχι όπως της ζητάνε αυτοί.

 Ζήσε όπως θέλεις. Μπορεί να γίνεις ταινία μια μέρα. Με την πρωταγωνίστρια να καταφέρνει να κάτσει στο διπλανό σου κάθισμα, να γελάσεις μαζί της, και να την κουβαλήσεις έκτοτε, γιατί τώρα πια ξέρεις. Δεν είναι αυτή που έπιασε γκόμενο τον άντρα της κολλητής της, δεν είναι αυτή που αυνανίζεται δίπλα στο παράθυρο, δεν είναι αυτή που τα νικάει όλα στο τέλος, δεν είναι αυτή που γίνεται καρικατούρα working girl. Είναι εκείνη.

 Έχετε γνωρίσει εκείνη; Κι αν ναι, την έχετε αναγνωρίσει;